Op 24 maart 2023 oordeelde de Hoge Raad dat bezorgers van Deliveroo werkzaam waren op basis van een arbeidsovereenkomst.
U zult ongetwijfeld in de media hebben gelezen dat de Hoge Raad onlangs uitspraak heeft gedaan in de Deliveroo-zaak. Waar ging deze zaak over?
Deliveroo is een platform waarmee fiets- of scooterkoeriers aan restaurantklanten maaltijden thuisbezorgen. Deliveroo, dat inmiddels niet meer actief is in Nederland, had in 2018 besloten geen arbeidsovereenkomsten meer met haar bezorgers te sluiten. Vanaf 1 juli 2018 werden alleen nog overeenkomsten van opdracht gesloten. Vakbond FNV vond dat die kwalificatie niet klopte. Volgens FNV was sprake van arbeidsovereenkomsten, met alle bijbehorende rechten voor de bezorgers als werknemers. De kantonrechter en het gerechtshof gaven FNV gelijk en oordeelden allebei dat sprake was van arbeidsovereenkomsten. Deliveroo ging tegen het oordeel van het hof in cassatie bij de Hoge Raad.
Kwalificatie arbeidsovereenkomst
Wil sprake zijn van een arbeidsovereenkomst, moet de ene partij (de werknemer) zich verbinden om in dienst van de andere partij (de werkgever) tegen loon gedurende een zekere tijd arbeid te verrichten. Hieruit volgen de belangrijkste criteria: (1) arbeid, (2) loon en (3) gezagsverhouding. Met name de vraag of er een gezagsverhouding bestaat blijkt in praktijk het meest onderscheidende criterium te zijn. Om te beoordelen of een overeenkomst als een arbeidsovereenkomst moet worden aangemerkt, moet door middel van uitleg van de overeenkomst worden vastgesteld welke rechten en verplichtingen partijen zijn overeengekomen. Als die rechten en verplichtingen voldoen aan de criteria van een arbeidsovereenkomst, dat moet de overeenkomst ook als zodanig worden aangemerkt. Dit geldt ook als partijen niet bedoeld hadden de overeenkomst als arbeidsovereenkomst te bestempelen.
Deliveroo: geen arbeidsovereenkomst
Deliveroo voerde in cassatie onder meer aan dat het de bezorgers volgens het contract vrij stond zich te laten vervangen en dat zij de vrijheid hadden om al dan niet te werken. Bezorgers konden op het door hen gewenste moment inloggen. Uitsluitend bezorgers die waren ingelogd kregen bestellingen aangeboden. Een aangeboden bestelling kon geweigerd worden, bijvoorbeeld als het restaurant te ver weg lag, bij fietspech of als de bezorglocatie tegenstond. Volgens Deliveroo waren de bezorgers ZZP’ers en geen werknemers.
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad heeft het oordeel van het hof, dat de bezorgers van Deliveroo werkzaam waren op basis van een arbeidsovereenkomst, in stand gelaten. Of sprake is van een arbeidsovereenkomst, hangt volgens de Hoge Raad af van alle omstandigheden van het geval. De hoge Raad heeft daarbij een aantal gezichtspunten geformuleerd. Van belang kunnen onder meer zijn:
- de aard en duur van de werkzaamheden;
- de wijze waarop de werkzaamheden en de werktijden worden bepaald;
- de inbedding van het werk en degene die de werkzaamheden verricht in de organisatie en de bedrijfsvoering van degene voor wie de werkzaamheden worden verricht;
- het al dan niet bestaan van een verplichting het werk persoonlijk uit te voeren;
- de wijze waarop de contractuele regeling van de verhouding van partijen is tot stand gekomen;
- de wijze waarop de beloning wordt bepaald en waarop deze wordt uitgekeerd;
- de hoogte van deze beloningen;
- en de vraag of degene die de werkzaamheden verricht daarbij commercieel risico loopt;
- Ook kan van belang zijn of degene die de werkzaamheden verricht zich in het economisch verkeer als ondernemer gedraagt of kan gedragen, bijvoorbeeld bij het verwerven van een reputatie, bij acquisitie, wat betreft fiscale behandeling, en gelet op het aantal opdrachtgevers voor wie hij werkt of heeft gewerkt en de duur waarvoor hij zich doorgaans aan een bepaalde opdrachtgever verbindt;
- Het gewicht dat toekomt aan een contractueel beding bij beantwoording van de vraag of een overeenkomst als arbeidsovereenkomst moet worden aangemerkt, hangt mede af van de mate waarin dat beding daadwerkelijk betekenis heeft voor de partij die de werkzaamheden verricht.
Het hof heeft die omstandigheden beoordeeld en voor de Deliveroo-bezorgers geoordeeld dat sprake was van een arbeidsovereenkomst. Dat oordeel is volgens de Hoge Raad juist en begrijpelijk gemotiveerd. Er was dus ook sprake van gezag. Daaraan stond niet in de weg, aldus de Hoge Raad, dat de bezorgers zich konden laten vervangen door een ander. Die zogenoemde vrije vervangingsafspraak had voor de Hoge Raad weinig waarde nu die feitelijk niet werd uitgevoerd. Ook de vrijheid om al dan niet te werken sluit volgens de Hoge Raad een arbeidsovereenkomst niet uit.
Wat betekent dit voor u?
De Hoge Raad heeft de praktijk geholpen door een aantal omstandigheden, die meewegen in de beoordeling of een overeenkomst moet worden gekwalificeerd als een arbeidsovereenkomst, uit te werken. De Hoge Raad geeft ook handvatten voor ZZP’ers die graag werkzaam willen blijven als zelfstandige: gedraagt de werkende zich in het economisch verkeer als ondernemer, fiscaal en feitelijk, dan is dat relevant.
Geen rechtsontwikkeling
Verder wijst de Hoge Raad erop dat hij op dit moment geen aanleiding ziet voor nieuwe regels of uitgangspunten die de kwalificatie als arbeidsovereenkomst bepalen, mede ter afgrenzing van het werken als zelfstandig ondernemer. Deze onderwerpen hebben namelijk al de aandacht van de wetgever. Eind vorig jaar heeft het kabinet aangekondigd dat er een gelijker speelveld moet komen voor alle werkenden. Daarover houden wij u vanzelfsprekend op de hoogte.
Twijfelt u over de vraag of een bij u werkzame zelfstandige mogelijk toch als werknemer moet worden gezien? Of twijfelt u als zelfstandige of u voldoende als ondernemer wordt aangemerkt? Wij kijken graag met u mee. Neem contact op met een van onze arbeidsrechtspecialisten.