Geen vaccinatieplicht. Maar wat kan wel?

Wat kan een werkgever wel doen bij ongevaccineerde werknemers? 

De laatste tijd worden we om de oren geslagen met nieuwsberichten van (veelal Amerikaanse) bedrijven die werknemers verplichten zich te laten vaccineren tegen het coronavirus. Inmiddels zijn zelfs ontslagen gevallen van werknemers die ongevaccineerd naar de werkvloer kwamen. In Nederland zal het zo’n vaart niet lopen. 

Een werkgever kan een werknemer in Nederland niet verplichten om zich te laten vaccineren. Sterker nog, een werkgever mag strikt genomen niet eens vragen of een werknemer gevaccineerd is. De bedrijfsarts mag dat wel, mits daar een goede reden voor is. 

Veilige werkomgeving
Als werkgever heeft u te zorgen voor een veilige werkomgeving. Dit betekent dat u ook het risico op besmetting met het coronavirus op de werkvloer dient te voorkomen of beperken. Zolang geen vaccinatieplicht door de Nederlandse overheid wordt ingesteld, kunt u voor een veilige werkomgeving zorgen door in ieder geval de alom bekend basisregels op de werkvloer te hanteren. Daarnaast heeft u als werkgever een instructierecht, wat inhoudt dat werknemers redelijke instructies dienen op te volgen. U kunt uw werknemers onder de juiste omstandigheden verplichten tot het dragen of gebruiken van beschermingsmiddelen ter voorkoming van verspreiding van het virus. 

Loonsanctie en ontslag
Weigert een werknemer redelijke instructies op te volgen, dan kunt u de loondoorbetaling staken. Werknemers die de coronamaatregelen op de werkvloer overtreden, kunnen onder omstandigheden zelfs worden ontslagen. 

Functiewijziging
Volstaat het gebruik van beschermingsmiddelen niet? Dan kan een werknemer wellicht (tijdelijk) in een andere functie worden geplaatst. Dit zal zich bijvoorbeeld voordoen bij zorginstellingen. Werkgevers in het zorg hebben (naast de veiligheid van werknemers) ook de veiligheid van (kwetsbare) patiënten te waarborgen. Zo kan het voorkomen dat alleen het gebruik van beschermingsmiddelen niet volstaat, maar dat het met het oog op de patiëntveiligheid nodig is dat alleen gevaccineerde werknemers op een bepaalde afdeling mogen komen. Een (al dan niet tijdelijke) functiewijziging ligt dan in de rede. 

Toch een vaccinatieplicht? 
Onder zeer uitzonderlijke omstandigheden zou ik durven betogen dat een werknemer toch verplicht kan worden zich te laten vaccineren. Uitgangspunt is dat een vaccinatieplicht een inbreuk is op de persoonlijke levenssfeer en lichamelijk integriteit van een werknemer. Maar onder omstandigheden kan die inbreuk gerechtvaardigd zijn. Hier moet een belangenafweging worden gemaakt: het belang van werkgever om de veiligheid van werknemers en patiënten te waarborgen moet worden afgezet tegen het belang van de werknemer om zich niet te laten vaccineren. Onder (zeer) specifieke omstandigheden zou die belangenafweging best wel eens in het voordeel van de werkgever kunnen uitvallen. Bijvoorbeeld als waarborging van de gezondheid van werknemers en patiënten niet op een andere, minder ingrijpende wijze, kan worden bewerkstelligd en er ook geen andere passende werkzaamheden of een andere passende functie voorhanden zijn binnen de organisatie van de werkgever.

Hierover is nog geen rechtspraak bekend. Betekent dit dat er voldoende alternatieven voorhanden zijn om de gezondheid te waarborgen? Of heeft nog geen werkgever zich durven wagen aan deze discussie? De toekomst zal het leren! 

Voorlopig kent Nederlandse wet geen vaccinatieplicht. De vraag is of dat zo blijft. Wij houden u uiteraard op de hoogte van de ontwikkelingen. 

Heeft u vragen over de mogelijkheden die in uw onderneming mogelijk zijn? Mail mij dan uw vraag voor een gratis telefonisch adviesgesprek.