De Europese Commissie vs AstraZeneca: best reasonable efforts

Hoe belangrijk drie woorden in een contract kunnen zijn.

Onlangs liepen de gemoederen in Brussel hoog op toen vaccinproducent AstraZeneca aan de Europese Commissie liet weten dat zij in plaats van de verwachte 80 miljoen doses slechts 31 miljoen zou kunnen leveren in het eerste kwartaal van 2021. De Europese Commissie was woest en eiste uitleg. AstraZeneca beriep zich op problemen in de productieketen en schermde met het (toen nog geheime) contract. 

Inmiddels is het contract openbaar gemaakt. Wat opvalt is dat nergens in het contract een keiharde afspraak staat over het aantal dosis van het vaccin dat AstraZeneca moet leveren. Er staat alleen: ''AstraZeneca will use its Best Reasonable Efforts to manufacture the Initial Europe Doses''. Drie woorden daarin blijken van cruciaal belang: ''best reasonable efforts''. Wat betekent dat nu eigenlijk?

Resultaat- en inspanningsverplichtingen
In het contractenrecht worden twee soorten contractuele verplichtingen onderscheiden: resultaatsverplichtingen en inspanningsverplichtingen. De naam zegt het eigenlijk al: bij een resultaatsverplichting verplicht een partij zich om een vooraf bepaald resultaat te leveren. Bij een inspanningsverplichting hoeft die partij zich alleen in te spannen. Het resultaat is daarbij niet doorslaggevend voor de vraag of die partij aan zijn contractuele verplichtingen heeft voldaan.

Het onderscheid tussen beide soorten verplichtingen kan verstrekkende gevolgen hebben. Zo kan een partij, op wie een resultaatsverplichting rust, via de rechter worden gedwongen om het resultaat ook daadwerkelijk te behalen. Bij een inspanningsverplichting is dat veel lastiger. Dan ontstaat er namelijk al snel discussie over de vraag hoe ver de inspanningen moeten gaan en of daaraan is voldaan. Alleen als heel duidelijk is dat een partij zich volstrekt onvoldoende heeft ingespannen, zal de rechter kunnen ingrijpen.

Best (reasonable) efforts
In internationale en/of Engelstalige contracten worden vaak de woorden ''best efforts'', ''reasonable efforts'' of zelfs ''best reasonable efforts'' gebruikt om aan te geven dat een partij zich moet inspannen voor een bepaald resultaat. Hij moet met andere woorden ''zijn best doen''. Het woord ''efforts'' wordt soms ook vervangen door gelijksoortige termen zoals bijvoorbeeld ''endeavours''.

In het Engels en Amerikaans recht hebben dergelijke termen een duidelijke, vastomlijnde betekenis. In het Nederlands recht - en dat geldt ook voor veel andere landen in continentaal Europa - is dat niet het geval. De rechter zal in een geschil aan de hand van alle omstandigheden moeten bepalen wat partijen precies bedoeld hebben met ''best efforts'' en dat is soms erg lastig.

Terug naar AstraZeneca
AstraZeneca had dus alleen aan de Europese Commissie beloofd om haar best te doen om de beoogde aantallen vaccins te leveren. Toen dat niet bleek te lukken, kon de Europese Commissie niet zomaar via de rechter AstraZeneca hiertoe dwingen. Het enige dat zij kon doen, was nagaan of AstraZeneca echt haar best had gedaan, of zij echt problemen had in de productieketen en of zij niet stiekem de voor de EU bestemde vaccins verkocht had aan landen die meer willen betalen.

Veel verder dan dat en het uitoefenen van politieke druk op AstraZeneca kwam de Europese Commissie dus niet. Dat leidde er onlangs toe dat AstraZeneca aangaf alsnog 40 miljoen in plaats van de eerder genoemde 31 miljoen doses te kunnen leveren. Nog altijd slechts de helft van de oorspronkelijk beoogde hoeveelheid.

Wees voorzichtig met ''best efforts''!
Wees dus voorzichtig als u in een overeenkomst de woorden ''best efforts'' of iets van soortgelijke strekking ziet staan. Als partijen een inspanningsverplichting willen overeenkomen dan is het belangrijk om heel nauwkeurig vast te leggen wat daarmee precies wordt bedoeld en wat van de partijen wordt verlangd. Ons team Handel, distributie en agentuur helpt u daar graag bij!