Vrije advocaatkeuze bij een rechtsbijstandpolis

Bestaat er ook recht op vrije advocaatkeuze bij mediation?

Een rechtsbijstandverzekering is in beginsel een naturaverzekering: de verzekeraar verleent de rechtsbijstand in natura door haar eigen medewerkers en advocaten in te schakelen om rechtsbijstand te verlenen aan de verzekerden. De wens van verzekerden om een eigen advocaat naar keuze te willen, roept begrijpelijk spanning op: de kosten voor de verzekeraar zijn dan minder goed te overzien.

De vrije advocaatkeuze is in de Wet op het financieel toezicht (Wft) vastgelegd: er is een vrije keuze bij gerechtelijke en administratieve procedures. Aanvankelijk gingen de verzekeraars ervan uit dat er sprake moest zijn van een procedure, waarin de bijstand door een advocaat door de wetgever verplicht was gesteld (het procesmonopolie van de advocaat).

Vasthoudende verzekerden zorgden vervolgens voor uitspraken van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. In 2013 besliste dat Hof, dat er geen sprake hoeft te zijn van zo’n verplichte rechtsbijstand. Als er sprake is van een gerechtelijke procedure, heeft de verzekerde recht op vrije advocaatkeus. De redelijke kosten van deze door de verzekerde gekozen advocaat moeten dan door de rechtsbijstandverzekeraar worden vergoed.

Deze uitspraak riep weer nieuwe vragen op, bijvoorbeeld de vraag of een ontslagprocedure bij het UWV ook onder het begrip ''gerechtelijke of administratieve procedure '' valt.  Die vraag werd in 2016 bevestigingd beantwoord door het Hof van Justitie. Hetzelfde geldt voor bezwaarprocedure bij andere overheidsorganen, zoals bijvoorbeeld bij gemeenten.

Op 14 mei 2020 oordeelde het Europese Hof dat ook de rechtsbijstand door een advocaat in een buitengerechtelijke bemiddelingsprocedure (lmediation) onder het begrip gerechtelijke procedure past, mits het resultaat van die bemiddeling aan het eind van de rit door de rechter wordt vastgelegd en die procedure dus zo iets “gerechtelijks” krijgt.

Dat de rechtsbijstandsverzekeraars hierop reageren met mogelijk premieverhogingen en beperking van het bedrag van de externe advocaatkosten, ligt voor de hand. De liefde moet van twee kanten komen.