Nawerking en verworven rechten

Werken algemeen verbindend verklaarde cao-bepalingen na en zo niet, kan een werknemer dan een beroep doen op een verworven recht?

Onlangs voerden wij namens een bedrijf dat actief is in de kappersbranche een procedure bij de kantonrechter in Roermond waarin onder meer deze vraag centraal stond. 

Cao voor het Kappersbedrijf
Waarover ging deze procedure? Een kappersbedrijf (de werkgever) was met de werknemer in de arbeidsovereenkomst een lager salaris overeengekomen dan voor de werknemer was bepaald in de destijds geldende cao voor het Kappersbedrijf. Zowel de werkgever als de werknemer was geen lid van een vereniging of vakbond die partij was bij deze cao (zij waren dus ongebonden), noch hadden partijen in de arbeidsovereenkomst deze cao van toepassing verklaard. Dit betekende dat de cao voor het Kappersbedrijf – waaronder de cao-bepalingen over het salaris – niet automatisch golden in de arbeidsrelatie tussen de werkgever en de werknemer en dus dat het lagere salaris een volgens de wet ‘toegestaan’ salaris was. 

Echter waren de cao-bepalingen van de cao voor het Kappersbedrijf voor een bepaalde periode van deze arbeidsrelatie algemeen verbindend verklaard. Een algemeenverbindendverklaring is een besluit van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat als gevolg heeft dat cao-bepalingen rechtstreeks (gaan) gelden voor alle werkgevers en werknemers die in de betrokken branche actief zijn (in dit geval de kappersbranche). 

Gelet hierop diende de werkgever aan de werknemer tijdens deze periode de cao voor het Kappersbedrijf te volgen en dus aan de werknemer het hogere (cao)salaris te betalen. 

Ná deze periode – het besluit van de minister gold voor bepaalde duur – ‘herleefden’ de arbeidsvoorwaarden die voor de werknemer voordien golden, zo was de werkgever van mening. Dat leidde voor de werknemer tot een terugval in salaris. Hiermee kon de werknemer zich niet verenigen. De werknemer stelde zich onder andere op het standpunt dat er sprake zou zijn van een zogenaamd ‘verworven recht’, waardoor de werknemer aanspraak zou blijven maken op het hogere (cao)salaris.

Nawerking en verworven rechten
Indien een cao geldt en op de arbeidsovereenkomst van toepassing is, dan kunnen de arbeidsvoorwaarden uit die cao na het verstrijken van de duur van die cao van kracht blijven, totdat een nieuwe cao in werking treedt. Dit wordt ook wel genoemd nawerking van cao-bepalingen. 

In de rechtspraak is bepaald dat aan een algemeen verbindend verklaring geen nawerking toekomt. 

Dit kan betekenen dat op het moment dat de algemeenverbindendverklaring eindigt, de arbeidsvoorwaarden zoals deze tussen de werkgever en de werknemer voordien golden weer kunnen gaan gelden. 

Op deze laatste regel bestaan enkele uitzonderingen, zoals het verworven recht. Dit verworven recht is (ook) in de rechtspraak ontwikkeld. Een voorbeeld van een situatie waarin sprake is van een verworven recht is de arbeidsongeschikte werknemer die tijdens een periode dat een algemeenverbindendverklaring geldt uit de cao een recht kan ontlenen voor een bepaald tijdvak (met betrekking tot het doorbetalen van salaris (100%) tijdens arbeidsongeschiktheid). In die specifieke situatie kan dit recht, ná deze periode én voor dat tijdvak, in beginsel niet (meer) worden aangetast, met als gevolg dat de werknemer daarop aanspraak blijft maken.

Onder andere zich hierop baserende verzocht de werknemer de werkgever het hogere (cao)salaris te blijven betalen. De werkgever wees dit verzoek af. De discussie die hierover tussen partijen ontstond mondde uit in een procedure bij de kantonrechter.

Kantonrechter
De kantonrechter oordeelde in lijn met vaste rechtspraak in het voordeel van de werkgever: cao-bepalingen die algemeen verbindend zijn verklaard hebben voor ongebonden partijen geen nawerking. Ongebonden werkgevers dienen deze cao-bepalingen enkel toe te passen tijdens de periode van de algemeenverbindendverklaring. Daarna wordt de arbeidsrelatie weer bepaald door wat partijen in de arbeidsovereenkomst zijn overeengekomen. 

Het verkrijgen van een hoger salaris op basis van de cao viel volgens de kantonrechter niet onder de categorie ” verworven recht”; een uitzondering was hier dus niet aan de orde. De vordering van de werknemer werd dan ook afgewezen.

Heeft u vragen over een cao, over een algemeen verbindend verklaring of over de (na)werking daarvan? Onze arbeidsrechtspecialisten staan u hierover graag te woord.