Mag je een retentierecht uitoefenen op administratie?

U maakt het ‑ als boekhouder, accountant, financieel adviseur, et cetera ‑ wel eens mee: uw klant stelt u een hoop administratie ter hand in het kader van een opdracht, waarna hij (voordat uw facturen zijn voldaan) failleert. Mag u zich vervolgens beroepen op een retentierecht?

Retentierecht is de bevoegdheid die aan een schuldeiser toekomt om de nakoming van een verplichting tot afgifte van een zaak op te schorten totdat de vordering wordt voldaan.

Het retentierecht speelt in beginsel slechts voor goederen die men onder zich heeft ter bewerking of gebruik. Het eenvoudigst is daarom een en ander als twee afzonderlijke feitelijkheden te beschouwen. Enerzijds werden u goederen van een derde (uw klant) ter hand gesteld aan de hand waarvan u anderzijds zelf iets gaat verrichten. Voor wat betreft de zelf 'bewerkte' zaken kunt u zich met succes op het retentierecht beroepen zolang uw facturen niet voldaan zijn. Voor wat betreft afgifte van de aangeleverde administratie is dat niet het geval. Indien de curator die van uw opvordert, moet u deze afgeven. Het doorslaggevende criterium in de rechtspraak is op dit moment: “of de stukken werden bewerkt en daaraan een meerwaarde werd gegeven".
Voor wat betreft de administratieve stukken zelf is dat (waarschijnlijk) niet het geval. Dit kan wel anders liggen wanneer u van de spreekwoordelijke schoenendoos een sluitende administratie heeft gevormd.

Binnenkort wordt dit trouwens ook duidelijk geregeld in de (gewijzigde) faillissementswet: (toekomstig) art. 105b zal luiden: “Derden die […] administratie van de gefailleerde […] onder zich hebben, stellen die administratie [inc. de boeken/bescheiden/gegevensdragers] desgevraagd volledig en ongeschonden aan de curator ter beschikking”.
Er wordt dus duidelijk geformuleerd dat u geen retentierecht kunt uitoefenen op de administratie zelf. Die moet u aan de curator afgeven, en u moet er zo nodig zelfs voor zorgen dat deze voor de curator leesbaar wordt gemaakt.
Dat maakt natuurlijk nog niet dat u zelf gefabriceerde stukken ook hoeft af te geven. Wij staan u graag bij wanneer daar een discussie over ontstaat.

Kort en goed: de stukken die eigendom zijn van uw klant moet u over het algemeen afgeven, tenzij u die stukken heeft bewerkt/daaraan meerwaarde heeft gegeven. Afgifte van zelf opgestelde stukken hoeft niet zonder meer plaats te vinden.